Over-stromingen, Geschiedenis van de moderne Schilderkunst

OVER-STROMINGEN: VOORBESCHOUWING EN OVERZICHT

Dit werk geeft een schets van de revolutionaire veranderingen in de Europese schilderkunst, vanaf het einde van de 18de eeuw tot aan de tweede wereldoorlog. In de meeste boeken over kunstgeschiedenis wordt een verkeerd beeld gegeven van deze schilderkunst, als een geheel van stromingen, die op elkaar volgen in een wel te omschrijven evolutie. Hiertoe wordt vaak met data gegoocheld en worden vooral heel wat goede schilders verzwegen. In dit werk gaan we uit van data, en beschrijven we kort op hoeveel verschillende manieren kunstenaars in een welbepaalde periode naast elkaar werken. Zo ontdekken we dat de revolutie in de kunstgeschiedenis vanaf de tweede helft van de 19de eeuw, er vooral een is van veelzijdigheid en individualiteit. Het symbolisme bijvoorbeeld, werd omstreeks die tijd steeds populairder, en geeft ons een schat van zeer degelijk werk in grote diversiteit. Toch wordt het symbolisme in veel boeken over kunstgeschiedenis nog niet eens vermeld!
Om een beschrijving te kunnen geven dienen we ons te houden aan het begrip "stromingen", maar we onthouden dat een indeling in stromingen kunstmatig is, en zijn beperkingen heeft. Een tentoonstelling over wat er allemaal geschilderd werd in een bepaald jaar zou ons een veel beter beeld geven van de kunst in die tijd, dan een tentoonstelling van een welbepaalde schilder of "stroming". Dit werk wilt u een waarheidsgetrouwer beeld geven van de creativiteit en originaliteit van de mens, en de drang om schoonheid te scheppen. Het is de bedoeling het verkeerde beeld te corrigeren van onze kunstgeschiedenis, als gevolg van het nefaste schoolonderricht of misleidende boeken. Gelukkig zijn er ook boeken over kunstgeschiedenis en tentoonstellingen die een waarheidsgetrouwbeeld geven, met aandacht voor correcte data, en met onderlinge vergelijkingen, ook met andere takken van de kunst en andere facetten van de cultuur.
Deze verhandeling gaat chronologisch tewerk, om het oeuvre van diverse kunstenaars naast elkaar te kunnen plaatsen. We bekijken de eerste veranderingen in Engeland en Frankrijk tussen 1840 en 1870, waarbij we Frankrijk nog eens indeelden in de tijd vóór of na de eerste kleurrijke impressionistische werken. Daarna behandelen we 1870 tot 1930 per decennia.

Bovendien schilderen velen soms symbolistisch, en soms naar de natuur. Een duidelijk en bekend voorbeeld is Gauguin, met soms heel symbolistische werken, maar ook veel taferelen uit het dagelijks leven of de natuur. Qua techniek wordt hij tot de Nabi's gerekend, of ingedeeld bij het "neo-impressionisme", een ongelukkige verzamelnaam voor allen die, behalve van het academische, ook van het impressionisme afweken.

Het waren niet enkel de autoriteiten, de "kenners" en de critici die de schilderkunst in stromingen wilden indelen, maar vaak ook kunstenaars zelf, zoals bijvoorbeeld Kandinsky. Zij hadden er ook belang bij zichzelf te situeren als een onmisbare schakel in de "evolutie" van de schilderkunst. Ook omwille van de verkoop was een "isme" vaak een welkom kader, dat de klant moest helpen een nieuwe kijk te krijgen op wat "goed" werk was, onder andere normen dan het academische waarvan men zich had losgerukt. Veel moderne schilders waren verbitterd door het onbegrip van de academici tegenover vernieuwing, maar waren zelf ook onverdraagzaam tegenover anders gerichte vernieuwers. Zij apprecieerden alleen werk dat min of meer hun richting volgde. Sommigen verdroegen ook dat laatste niet, en ervaarden een al te gelijkaardig werkende schilder reeds als een bedreiging.